Wstęp
Trzustka (łac. pancreas) to kluczowy narząd układu trawiennego i hormonalnego, pełniący zarówno funkcje zewnątrzwydzielnicze, jak i wewnątrzwydzielnicze. Znajduje się w górnej części jamy brzusznej, za żołądkiem, i odpowiada za produkcję enzymów trawiennych oraz hormonów, takich jak insulina i glukagon, które regulują poziom cukru we krwi. Trzustka odgrywa istotną rolę w utrzymaniu równowagi metabolicznej organizmu.
Budowa
Jak zbudowana jest trzustka?
Trzustka ma podłużny, stożkowaty kształt i dzieli się na trzy główne części, które pełnią różne funkcje. Waży około 70–100 gramów i mierzy około 15–20 cm.
Podział trzustki
- Głowa trzustki: Najszersza część, przylegająca do dwunastnicy.
- Trzon trzustki: Centralna część, znajdująca się za żołądkiem.
- Ogon trzustki: Najbardziej wąska część, skierowana w stronę śledziony.
Budowa wewnętrzna trzustki
- Komórki zewnątrzwydzielnicze: Produkują enzymy trawienne, takie jak amylaza, lipaza i proteazy, które są wydzielane do dwunastnicy.
- Wyspy trzustkowe (wyspy Langerhansa): Zawierają komórki produkujące hormony:
- Komórki beta: Wytwarzają insulinę, która obniża poziom glukozy we krwi.
- Komórki alfa: Produkują glukagon, który podnosi poziom glukozy we krwi.
- Komórki delta: Wydzielają somatostatynę, regulującą działanie insuliny i glukagonu.
Unaczynienie i unerwienie
- Tętnice: Trzustka jest zaopatrywana przez tętnice trzustkowo-dwunastnicze i gałęzie tętnicy śledzionowej.
- Żyły: Krew żylna odpływa przez żyły trzustkowo-dwunastnicze do żyły wrotnej.
- Nerwy: Unerwienie pochodzi ze splotu trzewnego, kontrolując funkcje wydzielnicze trzustki.
Funkcje
Jaką rolę pełni trzustka?
Trzustka pełni kluczowe funkcje w układzie pokarmowym i hormonalnym:
- Produkcja enzymów trawiennych: Enzymy trzustki rozkładają węglowodany, tłuszcze i białka, umożliwiając ich wchłanianie w jelitach.
- Regulacja poziomu cukru we krwi: Insulina i glukagon utrzymują równowagę glukozy, wspierając prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
- Neutralizacja kwasów żołądkowych: Wodorowęglany wydzielane przez trzustkę chronią jelita przed działaniem kwasu solnego.
Zdrowie trzustki
Najczęstsze problemy zdrowotne
Trzustka może być dotknięta różnymi schorzeniami, które wpływają na jej funkcje:
- Zapalenie trzustki (ostre i przewlekłe): Stan zapalny, który może być spowodowany kamicą żółciową, alkoholem lub infekcją, prowadząc do bólu brzucha i zaburzeń trawienia.
- Cukrzyca: Choroba metaboliczna wynikająca z niewystarczającej produkcji insuliny (cukrzyca typu 1) lub niewrażliwości komórek na insulinę (cukrzyca typu 2).
- Rak trzustki: Nowotwór złośliwy, który często rozwija się w głowie trzustki, powodując żółtaczkę i utratę masy ciała.
- Torbiele trzustki: Zmiany łagodne lub złośliwe w miąższu trzustki, mogące prowadzić do bólu i dysfunkcji.
- Mukowiscydoza: Choroba genetyczna zaburzająca funkcję gruczołów zewnątrzwydzielniczych, w tym trzustki.
Jak dbać o zdrowie trzustki?
Aby wspierać zdrowie trzustki:
- Unikaj nadmiernego spożycia alkoholu, który jest częstą przyczyną zapalenia trzustki.
- Stosuj dietę bogatą w warzywa, owoce i zdrowe tłuszcze, ograniczając przetworzone produkty.
- Utrzymuj prawidłową masę ciała, aby zmniejszyć ryzyko cukrzycy i innych chorób metabolicznych.
- Regularnie kontroluj poziom cukru we krwi, zwłaszcza jeśli masz predyspozycje genetyczne do cukrzycy.
- Konsultuj się z lekarzem w przypadku nawracającego bólu brzucha, nudności lub utraty masy ciała.
Podsumowanie
Trzustka to kluczowy narząd odpowiedzialny za trawienie i regulację poziomu cukru we krwi. Dbanie o zdrową dietę, unikanie alkoholu i regularne badania mogą wspierać jej prawidłowe funkcjonowanie i zapobiegać chorobom. W przypadku objawów sugerujących problemy z trzustką należy skonsultować się z lekarzem w celu diagnostyki i leczenia.